1821-2021
200 χρόνια μετά την επανάσταση
Η Επανάσταση του 1821 ήταν χωρίς αμφισβήτηση η αφετηρία του νεότερου Ελληνικού κράτους. Το νήμα της νεότερης Ιστορίας της Ελλάδας αρχίζει να ξετυλίγεται από εκείνη την εποχή μέχρι σήμερα.
Η επέτειος των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821, είναι ένα ιστορικό γεγονός καθοριστικής σημασίας, διότι αφενός μεν αναγνωρίζονται οι αγώνες και οι θυσίες του λαού μας, αφετέρου πραγματοποιείται ένας αναστοχασμός για το παρόν και κυρίως για το μέλλον της χώρας.
Η Β΄ τάξη του σχολείου μας συμμετείχε σε δράσεις στα πλαίσια του εορτασμού των 200 χρόνων από την Επανάσταση του ’21, που διοργανώθηκε από την Περιφερειακή Δ/νση Π/θμιας και Δ/θμιας Εκπ/σης Δυτικής Ελλάδας με την Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας. Η μια δράση- έρευνα είχε τίτλο “Ανδρική Φορεσιά και Αρματωσιά”. Οι μαθητές/τριες ασχολήθηκαν με την ενδυμασία που φορούσαν οι πολεμιστές στη διάρκεια του Αγώνα και τα επόμενα χρόνια καθώς και με τα όπλα που πολεμούσαν τον εχθρό.
Οι επιβλέπουσες την εργασία ήσαν η Διευθύντρια Χρυσάνθη Περιβολάρη και η εκπαιδευτικός Αλεξοπούλου Ανδριάνα. Την επιμέλεια του ψηφιακού υλικού είχε η εκπαιδευτικός Παπαδημητρίου Μαρία.
Επίσης η Β΄ τάξη συμμετείχε στην καταγραφή παραδοσιακών τραγουδιών της περιοχής μας από την Επανάσταση του ’21. Οι μαθητές/τριες μας έψαξαν και βρήκαν τα τραγούδια εκείνα που αναφέρονται στην επαναστατική εποχή του ‘21 και τα κατέγραψαν σαν παρακαταθήκη στις μελλοντικές γενιές, γιατί τα δημοτικά τραγούδια είναι η ψυχή του λαού μας.
Δημοτικά τραγούδια της περιοχής από την Επανάσταση του 1821
Η ΚΑΘΟΛΙΚΗ
Θέλτε να ακούσετε βιολιά, ν’ ακούσετε κλαρίνα;
Περάστε απ’ την Καθολική και απ’ τη Φανερωμένη
Εκεί θ΄ ακούσετε βιολιά, θ΄ακούσετε κλαρίνα.
Χορεύει η Γαλανή μπροστά κι ο Δήμος πάει πίσω.
Κι απ΄ το πολύ το σείσιμο κι απ΄ το πολύ καμάρι
της ΄κόπη τα΄ αργυρό κουμπί και φάνηκε ο λαιμός της
και ο Δήμος χαμογέλασε κι η Γαλανή επικράθη.
-« Σκύψε, ωρέ Δήμο, πάρε το και δώστο μου στο χέρι
κ’ εγώ σ΄ αφήνω το έχε γεια».
|
Σύμφωνα με ένα θρύλο, ο Πασάς θέλοντας να τιμωρήσει του Έλληνες για την ανυπακοή τους έστειλε έναν «Αράπη» με την εντολή να καταστρέψει την Εικόνα της Παναγίας στην Καθολική της Γαστούνης. Όμως καθώς ετοιμαζόταν να την χτυπήσει, εξαφανίσθηκε.
Το περιστατικό γέμισε τρόμο τους υπόδουλους Έλληνες, καθώς πίστευαν ότι η οργή του Πασά θα ξεσπάσει πάνω τους. Έτσι όλοι οι Χριστιανοί της περιοχής ξενύχτησαν, προσευχόμενοι. Το επόμενο πρωί, ο «Αράπης» βρέθηκε αναίσθητος στα σκαλιά της εκκλησίας, ενώ στα χέρια του κρατούσε ένα κλαδί φοίνικα. Όταν συνήλθε, διηγήθηκε μια ιστορία που έκανε όλους να μιλήσουν για θαύμα. Σύμφωνα με όσα είπε ο Τούρκος στρατιώτης, μόλις πήγε να χτυπήσει την εικόνα, η Παναγία εμφανίσθηκε μπροστά του και τον μετέφερε στην Αραβία. Εκεί συναντήθηκε με την αδελφή του Πασά, η οποία του έδωσε και το κλαδί του φοίνικα για να το δώσει στον αδερφό της. Μόλις ο Πασάς έμαθε την ιστορία, χάρισε τον ναό στους κατοίκους της περιοχής και από τότε σταμάτησε να τους ενοχλεί και να τους απειλεί.
Η ΓΑΣΤΟΥΝΗ
Βροντά και αστράφτει η Ζάκυθος,
Μαυρίζει κ΄η κυρά – Γαστούνη.
Μήνα αντάρα έρχεται, μήνα κακό χαλάζι;
Μαϊδέ αντάρα έρχεται , μαϊδέ κακό χαλάζι.
Μουρτάτες επλακώσανε, μας καίνε τα καλύβια,
Εκάψανε την εκκλησιά, του άγιου τ΄αγκωνάρι.
ΣΙΣΙΝΗΣ
Γέρο- Σισίνης κάθεται στην Εκκλησιά στο τούμπι.
Τηράει τον κάμπο μοναχός, τηράει το βιλαέτι
Και με το νου του έλεγε και μοναχός του λέει΅
-«Τι έχεις, καημένε κάμπε μου,που είναι τα καλά σου,
Που ΄ναι τα παλλικάρια σου, που ΄ναι η αρχοντιά σου;»
Κ΄ένα πουλί του λάλησε κ΄ένα πουλί του λέει:
-«Τον κάμπο τον εκούρσεψε ο σκύλος ο Μπραϊμης
Μ΄ αραπάδες τον γιόμισε και καίει και σκοτώνει».
ΤΟΥ ΣΙΣΙΝΗ (καθιστικό τραγούδι-τάβλας)
Σισίνης εκαθότανε στο κάστρο στο Χλεμούτσι
κι αγνάντευε την Ζάκυνθο και τα πουλιά ρωτούσε:
-«Μην είδατε τον Θόδωρο, τον γέρο , τον γέρο καπετάνιο;
Αν τον ιδείτε πέστε του στη μάχη για να έρθει.
Τον περιμένει η κλεφτουριά συμβούλιο να γίνει,
να διώξουμε τους άπιστους».
Ενώ τελείωνε ο εμφύλιος πόλεμος, εμφανιζόταν νέος κίνδυνος σοβαρός για την Επανάσταση , οι Αιγύπτιοι με τον Ιμπραήμ στη Μεσσηνία. Μετά την Τριπολιτσά ετέθη στο στόχαστρο η Ηλεία.
Ο Κολοκοτρώνης ως υπεύθυνος γενικός αρχηγός κατά του Αιγυπτίου Ιμπραήμ έσπευσε να ειδοποιήσει την Κυβέρνηση να στείλει στρατό στην Ηλεία. Βέβαια δεν εισακούσθηκε. Αναφέρει ο ίδιος ότι έγραψε δυο φορές στην Κυβέρνηση, πως ήταν πρόθυμος να πάει στη Γαστούνη ή να στείλει άλλον, να φροντίσει να «σηκώσουν όλες τις ζωοτροφές οπού ευρίσκοντο εις την Γαστούνη», να τις στείλουν στο Μεσολόγγι. Προσθέτει ο Κολοκοτρώνης ότι με την είδηση πως έρχεται ο Ιμπραήμ «οι Γαστουναίοι άλλοι επήραν τα βουνά και άλλοι εκλείσθησαν εις το Χλομούτσι, ο δε Ιμπραήμ από τες ζωοτροφές άλλες έκαψε, άλλες εβάσταξε και τες επήρε στο Μεσολόγγι».
Σαν έφτασε στον κάμπο της Γαστούνης ο Ιμπραήμ λεηλατούσε τα πάντα και έκαιγε την περιοχή , αφήνοντας πολλούς νεκρούς.
Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΒΑΡΘΟΛΟΜΙΟΥ
Τρία πουλάκια κάθονται στο κάστρο στο Χλεμούτσι,
Το ΄να τηράει τα Λεχαινά και τ’ άλλο η Γαστούνη,
Το τρίτο το καλλίτερο μοιρολογάει και λέει:
-«Θεέ μου, το τι να γίνηκαν του κάμπου οι λεβέντες:
Μήτε στον κάμπο φαίνονται, μήτε και στη Γαστούνη,
Μας είπαν κάνουν πόλεμο μέσα στον Άη –Νικόλα.
Τριακόσιοι διαλεχτήκανε για να τους λευτερώσουν,
Μεντάτι να τους γένουνε για να τους λευτερώσουν.
Τη στράτα που πηγαίνανε, τη στράτα που πηγαίνουν,
Στ΄ αμπέλι απαντηθήκανε με τους Στραβαραπάδες.
Πρώτη φορά που δώσανε, σκοτώνουνε διακόσιους,
μα ΄πιασε μια ψιλή βροχή κ΄ ένας βαρύς χειμώνας ,
νότισαν τα φυσέκια τους, δεν πιάνουν τ’ άρματα τους.
Κι ο Βέρρας όπου τ΄ άκουσε, σαν τ΄ άτι χλιμιντράει:
-«Παιδιά , σηκώστε τις ποδιές και σφίχτε τα τσαρούχια,
Γιουρούσι για να κάμουμε με στους Στραβαραπάδες».
Τα γιαταγάνια τράβηξαν, στα δόντια τους τα βάνουν,
Μα ήταν οι μαύροι λιγοστοί, μα ήταν οι δόλιοι λίγοι,
Κανένας δεν απόμεινε απ΄ τους παλιούς συντρόφους.
Το τραγούδι αναφέρεται στο έτος 1825, στην εποχή της εισβολής του Ιμπραήμ στο Μοριά Μια σημαντική και πολύνεκρη μάχη δόθηκε στο Βαρθολομιό στις 11 Νοεμβρίου 1825.
Η πρώτη επίθεση κατά του Βαρθολομιού έγινε την προηγούμενη της μεγάλης μάχης. Οι μικρές δυνάμεις του εχθρού συνάντησαν μεγάλη αντίδραση και διαλύθηκαν. Οι κάτοικοι του Βαρθολομιού βρήκαν την ευκαιρία να ασφαλίσουν- όσοι πρόλαβαν – τον άμαχο πληθυσμό στο Χλεμούτσι, ενώ 100 ένοπλοι επέστεψαν στο χωριό για να το υπερασπιστούν .
Την επομένη 11 Νοεμβρίου επανήλθε ο εχθρός με μεγάλη δύναμη ιππέων και πεζών.
Από το Κάστρο έφθασαν για βοήθεια 150 Έλληνες με αρχηγούς τον καπετάν Βέρα και τον καπετάν Γιωργάκη Βαρθαλαμιώτη. Αυτοί κρύφτηκαν στα αμπέλια έξω από το Βαρθολομιό και από εκεί προξενούσαν φθορά στον εχθρικό στρατό, γιατί πετούσαν τους ιππείς από τα άλογά τους και τους σκότωναν. Η μάχη κράτησε 6 ώρες.
Μία ραγδαία βροχή όμως αχρήστευσε τα τουφέκια τους, τότε το πεζικό των Αιγυπτίων βρήκε την ευκαιρία να εφορμήσει και να κατασφάξει όλους τους Έλληνες μαχητές καθώς και τους άμαχους, που δεν είχαν μετακινηθεί. Αρκετές εκατοντάδες ήταν οι νεκροί και από τις δύο πλευρές.
ΤΙ ΕΙΝ’ ΤΟ ΚΑΚΟ ΠΟΥ ΠΑΘΑΜΕ
Τι’ είν’ το κακό που πάθαμε εδώ στα Καμποχώρια ,
βγήκε ο Μπραήμης παγανιά να πιάσει τον Σισίνη.
Στου Λάλα στρατό εκπαίδευσε,
φορτώνει μπαρουτόβολα και πάει για τη Γαστούνη.
Χάβαρι στρατολόγησε , κυκλώνει τη Γαστούνη.
-«Σισίνη, δώσε τα κλειδιά, του κάστρου του Χλιμούτσι,
Σισίνη, παραδώσου».
Σισίνης σαν το άκουσε, πολύ του βαρυεφάνη.
ψιλή φωνούλα έβγαλε, το στρατηγό φωνάζει:
-Χρύσανθε, καβάλα τ’ άλογο, πέρασε στου Καρδιακαύτι,
Πάρε τον Καπετάν Χρόνη κι όλους τους οπλοφόρους.
Πιάσε την οροσειρά Βλαχέραινας,
πιάσε ταμπούρια δυνατά, γιατί θα πολεμήσετε,
ένας δε θα μείνει, δεν θα παραδοθείτε.
Μιχάλη καβάλα τ’ άλογό σου,
πέρασε του Μουσουλούμπεη και μάσε παλληκάρια.
Πέρασε Σαμπάναγα, Μαρκόπουλο και Όλγα
και πιάσε τα ταμπούρια δυνατά,
γιατί θα πολεμήσετε και ένας δε θα μείνει.
Από την πολιορκία του Κάστρου στο Χλιμούτσι από τα μέσα Απριλίου 1827 έως και την 4 Μαΐου, που έπεσε στα χέρια των Αράβων, μεταξύ των αιχμαλώτων ήταν και ο Μιχαήλ Σισίνης και ο Δ. Διάκος. Πολλοί αιχμάλωτοι μεταφέρθηκαν στην Αίγυπτο από τα στρατεύματα του Ιμπραήμ. Με παρέμβαση του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη ο γιος του Γενναίος έκαμε την ανταλλαγή των αιχμαλώτων και για το Μιχαήλ Σισίνη έγραψε ειδικό γράμμα στον Ιμπραήμ. Η σύλληψη του Μιχαήλ Σισίνη στο Χλεμούτσι και η αιχμαλωσία του εντυπωσίασαν τον λαό, που έκανε τραγούδι αυτό το επεισόδιο.
Από επιστολή Γαστουναίων (Δερβητζελεπή 11 Απριλίου 1828) προς τον Κυβερνήτη Καποδίστρια μαθαίνουμε ότι πάνω από 150 αιχμάλωτοι από την επαρχία της Γαστούνης αφέθηκαν ελεύθεροι από τον Ιμπραήμ και παρακαλούσαν να ενδιαφερθεί ο Κυβερνήτης να απελευθερώσει και τους άλλους αιχμαλώτους της Ηλείας.
ΤΟ ΠΑΡΑΔΩΜΑ ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΥ
Τρεις περδικούλες κάθονται στο Κάστρο το Χλεμούτσι.
Η μια τηράει τα Λεχαινά κι η άλλη τη Γαστούνη
κι η τρίτη η καλύτερη την προδοσιά του κλαίει.
Το Κάστρο το επρόδωκε εκειός ο Κατσιγιάννης.
Η πείνα τον εζόρισε, η δίψα τόνε κάνει.
Γυναίκα πάει και ντένεται, νύχτα απ’ το Κάστρο φεύγει,
λίτρες βαμβάκι έβαλε, την γκαστρωμένη κάνει,
να γελαστεί η Αραπιά, να μην τόνε χαλάσει.
Μα οι Τούρκοι τον επιάσανε και πάνε να τον κόψουν.
-Μη με χαλάτε, ρε παιδιά, και θα σας μαρτυρήσω:
Θες σήμερα, θες αύριο το Κάστρο είναι δικό σας.
Βδομάδες έχουνε μπουκιά να βάλουνε στο στόμα
και για νεράκι σβήσανε και δεν αντέχουν άλλο.
Τότ’ ο Μπραϊμης διάταξε και βάλανε ντελάλη
Στις πόρτες, τις καστρόπορτες κι ολόγυρα στο Κάστρο:
-Παραδοθείτε, Έλληνες, και ο πασάς ορίζει:
Νύχι Ρωμιού αν πειραχτεί, Τούρκου κεφάλι θα κοπεί.
Οι πόρτες τότε ανοίξανε και οι κλεισμένοι βγήκαν,
δίχως κανένα ανάκαρο, ξέψυχοι, πεθαμένοι.
Διάτα ο Μπραϊμης έβγαλε, σταυρώνουν τα σπαθιά τους
σγουφτά για να περάσουνε, σγουφτά να προσκυνήσουν.
Εκεί τα γυναικόπαιδα κλαίγανε και βογγούσαν,
Εκεί οι γέροι πέφτανε κάτου ξελιγωμένοι.
Τότ’ ο πασάς τους έφερε στο κάτου το πηγάδι,
Μπουκιά ψωμί τους έδωσε λίγο να τους γκαρδώση
Κ’ έναν έναν τους πότιζε με ασημένιο τάσι.
Η πολιορκία του Κάστρου άρχισε στα μέσα Απριλίου 1827, συγχρόνως γινόταν και αποκλεισμός από τη θάλασσα έχοντας ορμητήριο τη Γλαρέντζα. Οι επιθέσεις του Ιμπραήμ αποκρούστηκαν γενναία για τρεις εβδομάδες. Μια βολή κανονιού πέτυχε την αποθήκη νερού. Οι κλεισμένοι τότε αναγκάστηκαν να παραδοθούν, εξαιτίας της φοβερής δίψας με τον όρο να αφεθούν ελεύθεροι. Ο Διον. Διάκος μετέφερε τους όρους του Μιχ. Σισίνη στον Ιμπραήμ.
Το κάστρο παραδόθηκε 4 Μάη, αλλά η συμφωνία δεν τηρήθηκε. Όλοι αιχμαλωτίστηκαν, ανάμεσά τους και οι αρχηγοί Μιχ. Σισίνης και Διον Διάκος. Οι περισσότεροι αιχμάλωτοι μεταφέρθηκαν στην Αίγυπτο. Με επιστολή του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη προς τον Ιμπραήμ απελευθερώθηκαν ο Μιχ. Σισίνης και ο Διον. Διάκος.
ΠΗΓΕΣ
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΓΑΣΤΟΥΝΗΣ, Τάσου Αθ. Γριτσόπουλου,Εταιρεία Πελοποννησιακών Σπουδών,
Η Ηλεία στο Δημοτικό τραγούδι, Ηλίας Παν. Τουτούνης , Εκδόσεις ΒΙΒΛΙΟΠΑΝΟΡΑΜΑ
Αφιέρωμα στα 300 και πλέον Δημοτικά τραγούδια της Γαστούνης, Ημερολόγιο 2017-Επιμέλεια: Κώστα Λούρμπα, Σύλλογος Κεφαλλονιτών Γαστούνης “Ο Άγιος Γεράσιμος”